Pratik Bilgiler ve Nükteler

YÖRESEL YEMEKLER

ARDAHAN

Yörenin yemek kültürü ağırlıklı olarak tahıl, et ve hayvansal ürünlere dayanmaktadır. Tahıl ürünü olarak en çok arpa ile buğday kullanılır. Kaz etinin yörede ayrı bir yeri bulunmaktadır. Sığır ve koyun eti de yaz aylarında taze, kış aylarında da kavurma olarak fazlaca tüketîlmektedir. Sebze cinsinden gıda maddelerinin başında ise patates, kuru fasulye ve soğan gelir. Yörenin kendine özgü birçok yemek çeşidi bulunmaktadır. Bunlardan çorba olarak ayran aşı, hel-le aşı ve püşrük aşını, hamur işi olarak bişi, mafiş, kayıtma, hingal, kete ve katmeri, tatlı olarak da, baklava, lokum tatlısı, irmik helvası, un helvası ve hasutayı sayabiliriz.
ETLİ MANTI

MALZEMELERİ: 1Kilogram kıyma, 2 baş soğan, 2 yumurta, yeteri kadar un, tuz , su, kıymaya katmak için karabiber, kimyon ve nane.

YAPILIŞI: Unu 2 yumurta tuz ve suyla kulak memesi kıvamından daha sert bir hamur elde edilir. Üç dört pazıya bölünür.Yufkalar halinde açılarak karelere bölünür. Diğer tarafta kıyma baharat, soğan ve tuzla hazırlanır. Karelere fındık büyüklüğünde yerleştirilir. Üçgen şeklinde kapatılır. Bir tencerede su tuz ilave edilerek kaynatılır. Kaynayan suya mantılar atılır.15-20 dakika bu şekilde pişirilir. Pişen mantıları süzdürerek servis tabağına alınır. Üzerine önce yoğurt sonra kızdırılmış tereyağı dökülerek servis yapılır.

FESELLİ

MALZEMELERİ: Un, su, maya, tuz,

YAPILIŞI: Malzemeler birleştirilir. Yoğrularak hamur haline getirilir. Kulak memesi yumuşaklığında yoğrulur. Biraz bekletilir. Hamur küçük küçük kesilerek künt (pazı) yapılır. Oklava ile yufka halinde açılır. Yufkanın içinin yağlayarak rulo halinde bükülür. Tekrar yuvarlak hale getirilir. Yeniden açılır istediği incelikte olabilir. Sacda kısık ateşte pişirilir, isteyen tekrar yağlayabilir.

KATMER

MALZEMELERİ: Un, Su, tuz, yağ, maya

YAPILIŞI: Malzemeler karıştırılıp yumuşak hamur haline getirilir. İyice yoğrulur. 10 Dakika bekletilir.Hamur küçük küçük kesilerek künt (pazı) yapılır. Oklava yardımı ile ince yufkalar açılır.Yufkalar tek tek yağlanarak üst üste dizilir. 6 yufka dizilir.rulo halinde bükülerek yuvarlak haline getirilerek tepsi büyüklüğünde elle açılır, üzerine yoğurt yada yumurta sürülerek 200 derece kızgın fırına sürülür. Pişmeye bırakılır. Fırından çıkartılan katmer ılındıktan sonda dilim halinde kesilerek servis yapılır.

KESME AŞI

MALZEMELERİ: 1 kg un, tuz , 2 yemek kaşığı salça , karabiber, nane ve kekik, 2 yemek kaşığı tereyağı

YAPILIŞI: Un içine tuz ve su konularak kulak memesinden daha sert bir hamur yoğrularak 2 yada 3 pazı yapılır. Pazının biri diğerlerinden daha küçük olarak ayrılır. Pazılar biraz dinlendirilir. Fazla ince olmayan yufkalar açılır. 5-6cm uzunluğunda kesilir bu şeritler daha sonra enine eriştelik doğranır. Bir tencerede suya tuz ilavesiyle kaynatılır. İçine erişteler atılarak pişirilir. Diğer taraftan ayırdığımız küçük pazıyı küçük parçalara ayırıp yuvarlayarak l er cm uzunluğunda doğranır.(halk dilinde nuğul denir.) Tavada yağ eritilir. Nuğullar yağda kızartılır.Salça ve diğer baharatlar katılır, yemeğin üzerine dökülüp sıcak servis yapılır.

GEVREK

MALZEMELERİ: Un, kaymak, tuz (Malzemeler isteğe yada kişi sayısına göre ayrılır.ölçüsüzdür)

YAPILIŞI: Bir kapta kaymak, un ve tuz konularak kulak memesinden biraz yumuşak hamur hazırlanır. Yumurta büyüklüğünde kütler (pazı) hazırlanır. Oklavayla açılan yufkalar bir taraftanda orta ısıda hazırlanmış olan saçta pişirilir. Servisi peynir, çay, yada salatayla yapılır.

PİŞİ

MALZEMELERİ: Un, tuz, maya, su.

YAPILIŞI: Bütün malzemelerin katılımıyla kulak memesi yumuşaklığında bir hamur elde edilir. Mayalanmaya bırakılır. Hamur mayalanınca, derince ve büyük bir tavanın yarısına kadar yağ doldurulur, bu yağ yüksek ateşte kızdırılır, hamurdan pazılar alarak oklava yardımıyla tavanın genişliğinde açılır, ortasından delinir. Kızgın yağda kızartılır. Servisi sıcak yapılır.

AYRAN ÇORBASI

MALZEMELERİ: ½ Kg. Un, 1 yumurta, 250 gr. Süzme yoğurt, tuz, nane, kırmızı biber, 2 yemek kaşığı tereyağı, su

YAPILIŞI: Un, yumurta, tuz suyla kulak memesinden daha sert yoğrulur, yufkalar açılır, eriştelik doğranır, bir taraftan tencereye 3 lt. su konur, tuz ilave edilerek kaynatılır. İçine erişteler atılarak pişirilir, diğer taraftan süzme yoğurt suyla açılarak ( yemeğin suyu fazlaysa bu sudan da alınıp kullanılabilir) kalınca bir ayran haline getirilir. Pişen yemeğe katılır, diğer taraftan tereyağı bir tavada eritilir, içine nane ve kırmızı biber katılır, ayran aşının üzerine dökülür, sıcak servis yapılır.

BİTLİS YEMEKLERİ

Bitlis Köftesi (Bitlis)

3 soğan
1 kahve fincanı sıvıyağ
1 kahve fincanı pirinç
3,5 su bardağı su
Yarım nar
2 su bardağı ince bulgur
350 gr iki kez çekilmiş yağsız kıyma
1 yumurta
2 tatlı kaşığı tuz
Karabiber
Kırmızı toz biber

1. Soğanları soyup ince ince doğrayın. Sıvıyağın yarısını tencereye alıp soğanı pembeleştirin. Pirinci yıkayıp süzün. Kavrulmakta olan soğana ekleyip bir iki kez karıştırın 1 bardak kadar sıcak su ve yarım tatlı kaşığı tuz ekleyin, karıştırın. Suyunu çekinceye kadar 10-15 dakika pişirip ocaktan alın. Nar taneleri ve karabiberi ekleyip karıştırın.
2. Bulguru geniş bir kaba alıp üzerine 1 su bardağı soğuk su serperek ıslatın. Üzerini kapatıp 10 dakika bekletin.
3. Kıyma, yumurta ve 1 tatlı kaşığı tuzu bulgura ilave edip iyice pekişene kadar 15-20 dakika yoğurun. Top şekline getirin, üzerine nemli bez örtüp 10 dakika bekletin.
4. Elinizi ıslatarak köfte harcından ceviz büyüklüğünde parçalar koparıp yuvarlayın. Köftelerin ortasını çukurlaştırarak içine hazırladığınız pirinçli karışımdan doldurup içli köfte şeklinde kapatın.
5. Kalan suyu tencerede kaynatın. Köfteleri delikli süzgece (kevgire) alın. Süzgeci suya değmeyecek şekilde tencerenin üzerine yerleştirip kapağını kapatın. Köfteleri kaynayan suyun buharında 25-30 dakika kadar pişirin.
6. Köfteleri servis tabağına alın. Haşlama suyuna kalan yağı ve kırmızı toz biberi ekleyip birkaç dakika kaynatın.
7. Sosu köftelerin üzerine gezdirip sıcak olarak servis yapın.

AVŞOR

"Bu yemekte kemiksiz et, büryan yağı, domates, biber, taze fasulye, patlıcan, salça, tuz kullanılıyor. Öncelikle etler tuzlanarak bir kazanda haşlanır. Pişen etler, kemiklerden ayıklanarak aynı haşlama suyuna katılır. Bu sırada tandırda pişen büryan etinin, tandır dibinde bulunan su leğenine akan yağından (büryan yağı) bir miktar alınıp, kemiklerinden ayrılan etin üzerine katılır. Bu haliyle sulu yemeğimiz sıcak servise hazırdır.

Ayvanet (Bitlis)

5 yumurta
1,5 su bardağı un
3 çorba kaşığı tereyağı
1 su bardağı yoğurt
Yarım çorba kaşığı biber salçası
1 kahve fincanı su
2 diş sarımsak
Pul biber, nane
Tuz

1. Yumurtaları derin bir kaba kırıp un ve tuz ilave ederek çırpın. Krep hamuru kıvamında pürüzsüz bir karışım hazırlayın.
2. Geniş bir tavada 3 çorba kaşığı tereyağını eritin. Hazırladığınız krep hamurunu 4'e bölüp tavaya 4 seferde dökerek iki taraflı kızartın. Biber salçasını 1 kahve fincanı su ile ezin. Sarımsakları ezip yoğurtla karıştırın ve iyice çırpın.
3. Servis tabaklarına birer krep yerleştirip üzerlerine sarımsaklı yoğurdu paylaştırın. Salça sosunu gezdirip pul biber ve kuru naneyle süsleyin. Sıcak olarak servis yapın.

Bulgurlu Sulu Köfte

1 su bardağı ince bulgur
1 adet kuru soğan
250 gr kıyma
8-10 dal maydanoz
Tuz, karabiber, toz kırmızıbiber
Suyu için:
1 çorba kaşığı domates salçası
Yarım çorba kaşığı biber salçası
2 su bardağı su
3 çorba kaşığı sıvı yağ
Tuz

Soğan rendelenir, bulgurla karıştırılır. 10 dakika sonra diğer köfte malzemeleri eklenir, özleşene dek yoğrulur. Misket şeklinde köfteler yapılır. Diğer tarafta, sos malzemesi bir tencereye konur. Kaynayınca köfteler atılır. 15 dakika kısık ateşte pişirilir.

Katıklı Dolma :

Malzemeler:
1 adet kara kabak
250 gr kıyma
2 adet iri kuru soğan
1 çorba kaşığı kuru reyhan
1 tatlı kaşığı karabiber
1 tatlı kaşığı tuz
Üzeri için:
1 kâse yoğurt
3-4 diş sarımsak
2 çorba kaşığı tereyağı
1 tatlı kaşığı kırmızı pul biber

Yapımı:

Bal kabağına benzeyen kara kabağın kalın kabuğu satırla soyulur. Ortadan ikiye kesilir, çekirdekleri çıkarılır. Kenarlarından şerit şeklinde kesilir. Kabak şeritlerin yumuşaması için üzerine tuz konur, hafif ovulur. (Yapış yapış olması normaldir.) Sonra yıkanır. Kıyma, rende soğan, reyhan, tuz, rende soğan ve karabiber iyice yoğrulur. Köfte gibi, ceviz büyüklüğünde toplar yapılır. Bu toplar şerit şeklinde kabaklara sarılır. Daha sonra dolmalar az suda, kısık ateşte haşlanır. Servis tabağına aktarılır. Üzerine sarımsaklı yoğurt ve yakılmış tereyağı-pul biber karışımı gezdirilir.

KAZ GÖĞSÜ TATVAN (BİTLİS)

Kazdan, her biri yüzer gram gelecek irilikte göğüs parçalarını ayırmalı. Bir dövecekle bunları döverek yassılaştırmalı.
Bir tavaya 40 gram margarin yağıyla iki çorba kaşığı zeytinyağını koyup ısıtmalı. Yağ ısınınca kaz göğüslerini içine atıp her yanlarını nar gibi kızartmalı. Kabın ağzını örtmeli ve kaz göğsünü 7-8 dakika daha pişirmeli. Kaz göğüsleri pişince bunları sıcak bir yerde tutulan servis tabağına almalı. Yanına sote edilmiş bir sebze koyduktan sonra sıcak sıcak servis yapmalı.

Şirin kayganak (Bitlis)

6 yumurta
100 gr tereyağı
2 su bardağı pekmez
Yarım su bardağı su
Yarım su bardağı tozşeker

1. Yumurtaları iyice çırpın. Tereyağını tavada kızdırın. Çırpılmış yumurtayı tel süzgeçten ince ince kızgın yağa akıtın. Tel tel olacak şekilde pembeleşinceye kadar çatalla karıştırın.
2. Pekmez, su ve tozşekeri bir tencereye alıp kaynatın. Kızartılmış yumurtanın üzerine gezdirerek dökün. Bir taşım daha kaynatıp servis tabağına alın. Sıcak olarak servis yapın.

ŞEKER HELVASI

250 gr tereyağı
2 su bardağı un
1 su bardağı süt
2 su bardağı tozşeker
1 su bardağı çekilmiş ceviz içi
4-5 ceviz içi

1. Tereyağını eritin. Unu ekleyip tahta kaşıkla sürekli karıştırarak orta ateşte kavurun. Pembeleşmeye başlayınca çekilmiş cevizi çini ilave edip 15-20 dakika daha kavurun. Tozşeker ve sütü ekleyin. 5 dakika daha sürekli karıştırarak kavurup ateşten alın.
2. Pişen helvayı düz bir servis tabağına veya tepsiye bastırarak yayıp soğumaya bırakın. Dilediğiniz şekilde dilimleyip her dilimin ortasına yarım ceviz içi yerleştirin. Tabağın çevresini çekilmiş ceviz serperek süsleyip soğuk veya ılık olarak servis yapın.

Ciğer Tablaması (Bitlis)

1 koyun ciğeri
4 su bardağı ince bulgur
Tuz, karabiber
1 tatlı kaşığı reyhan otu
1 tatlı kaşığı kırmızı toz biber
3-4 çorba kaşığı tereyağı

1. Koyun ciğerini ince ince kıyın ya da kıyma makinesinde çekin bulguru ekleyip iyice yoğurun. Tuz, karabiber ve reyhan otu ilave edip köfte hamuru haline getirin.
2. Köfte harcından ceviz büyüklüğünde parçalar alıp elinizde yuvarlayın. Yassılaştırarak 1 cm kalınlığında köfteler yapın. Köfteleri 20-25 dakika dinlendirin. Bir tencereye su doldurup kaynatın. Köfteleri kaynar suda pişirip süzgeçle servis tabağına alın.
3. Tereyağını küçük bir tavada eritin. Kırmızı toz biberi ekleyip kızdırın. Köftelerin üzerine gezdirip sıcak olarak servis yapın.